Excentrycy, Włodzimierz Kowalewski. Wydawnictwo Marginesy
Lata 50., jazz, Ciechocinek po sezonie. Co może wyjść z takiego połączenia? Pulsująca muzyką powieść o niemłodych już ludziach, naznaczonych różnymi wojennymi przejściami, którzy jednak odnajdują otuchę i odskocznię od szarej rzeczywistości w swingu. Bohaterem powieści jest Fabian, muzyk, który przed wojną prowadził amatorski big band we Lwowie i grał w orkiestrze na transatlantykach. Właśnie na zagranicznych wodach zaskoczyła go II wojna światowa, po której został na emigracji w Anglii. Dokładnie nie wiemy, co tam robił, jednak w końcu postanowił wrócić za żelazną kurtynę, do Ciechocinka, do siostry Wandy. Właśnie tam zakłada zespół złożony z miejscowych zapaleńców, dla których muzyka jazzowa jest powiewem Zachodu, za którym tęsknią, który mitologizują. Świetna lektura dla fanów humoru, ironii, opisów muzyki, dla których najlepszym tłem są oryginalne nagrania amerykańskich standardów jazzowych z lat 30. i 40. Po lekturze także Ciechocinek nie będzie już tym samym uzdrowiskiem, które kojarzy się z głupimi kawałami, a raczej z niepowtarzalnym klimatem podupadających pensjonatów, które pamiętają jeszcze czasy swojej międzywojennej świetności, dancingami i fajfami z parkietami pełnymi tańczących do utraty tchu excentryków niczym w pamiętnym wierszu Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej.
Paulina Klepacz
Piknik Golgota Polska. Sztuka – Religia – Demokracja, pod red. Agaty Adamieckiej-Sitek, Iwony Kurz. Wydawnictwo Krytyka Polityczna
Czas porozmawiać o kulturze. I o wolności słowa. A także o roli sztuki, o obecności religii w przestrzeni publicznej, o polityce. Punktem wyjścia do rozważań jest przykład odwołanego w 2014 roku podczas Malta Festival Poznań spektaklu Golgota Picnic Rodriga Garcíi. Przedstawienie nie zostało wystawione ze względu na nacisk środowisk prawicowych i Kościoła. Niedługo później, w ramach protestu, w całej Polsce odbyły się czytania tekstu i pokazy rejestracji spektaklu. Wydarzenia przyciągały zarówno osoby, które chciały posłuchać, co García miał do powiedzenia, jak i te, które były wyraźnie przeciwne spektaklowi Golgota Picnic. Autorzy zebranych w publikacji Krytyki Politycznej teksów starają się pokazać zajścia z 2014 roku jako odwzorowanie szerszych problemów dotyczących współczesnej Polski. Padają pytania o istotę naszej demokracji, o rolę instytucji sztuki, o polityczne powiązania, o wolność religijną i artystyczną. Swoimi spostrzeżeniami podzielili się między innymi Jakub Dąbrowski, Łucja Iwanczewska, Marta Keil czy Wojtek Ziemilski. A to spostrzeżenia zdecydowanie zasługujące na uwagę. A może nawet warto podkreślić: niestety zasługujące na uwagę, bo naszkicowany w nich krajobraz naszego kraju wcale do zachęcających nie należy.
Aleksandra Nowak
Lew Tołstoj. Ucieczka z raju, Pawieł Basiński. Wydawnictwo Marginesy
Wojna i pokój, Anna Karenina, Sonata Kreutzerowska... Nudne lektury, które czyta się z obowiązku? Nic bardziej mylnego. Dzieła Lwa Tołstoja są zdumiewająco aktualne, tak jak i jego przekonania. Jeszcze dziś dla niektórych pomysły takie jak pacyfizm czy wegetarianizm wydają się absurdalne i rewolucyjne. Nie inaczej było na przełomie XIX I XX wieku, gdy żył i tworzył Tołstoj. Jak mówi nam w wywiadzie Pawieł Basiński, autor biografii Tołstoja, choć jego książki były czytane w gimnazjach, sam pisarz był niewygodnym dysydentem i celebrytą. Jego życie osobiste przykuwało uwagę międzynarodowych mediów, a sam moment jego śmierci na stacji w miejscowości Astapowo był relacjonowany przez dziennikarzy. Tytułowa ucieczka Tołstoja z rodzinnej Jasnej Polany miała być spełnieniem marzenia o życiu ascety i filozofa, zerwaniem z więzi domowych pieleszy. Niepokorny pisarz nie potrafił podporządkować się wymogom rodziny, z powodu ciągłych niesnasek zmieniał testament, nie mógł też zamieszkać w monastyrze, bo i tam obowiązywały reguły, których nie akceptował. Miał ponad 80 lat, gdy dosłownie uciekł z domu. O tej niezwykle barwnej postaci Pawieł Basiński pisze z czułością, serwując ogrome ilości fragmentów korespondencji, dzienników, fotografii. To książka nie tylko o Tołstoju, ale i Rosji. Słowa Tołstoja, jak np. Zbójcy przeważnie okradają bogatych, rządy – przeważnie biednych, bogatym zaś pomagają w ich przestępstwach, wydają się ponadczasowe.
Marta Mitek
Fot. Marcos Rodriguez Velo dla enter the ROOM