Tajwański mistrz marzył o realizacji tego filmu przez ostatnie dwadzieścia lat i – choć pierwszy raz mierzy się z kinem sztuk walki – realizuje je w zgodzie ze swym dotychczasowym stylem, który opiera się na minimalizmie i prostocie środków. Sight&Sound, jedno z najbardziej prestiżowych czasopism filmowych na świecie okrzyknęło Zabójczynię najlepszym filmem minionego roku, natomiast sam otrzymał z rąk braci Coen wyróżnienie dla najlepszego reżysera canneńskiego konkursu.
„Droga miecza jest bezwzględna”
Kino wuxia to gatunek o trwającej niemal sto lat tradycji, która funkcjonuje w Azji z dużym powodzeniem w przestrzeni literackiej i filmowej. Pojęcie wuxia odnosi się do sztuk walki i związanego z nimi rycerskiego etosu postępowania. Choć jego forma znacząco ewoluowała na przełomie różnych dekad, to kino wuxia kojarzy się z rozrywką, humorem, a przede wszystkim wymyślną choreografią (najbardziej rozpoznawalnym elementem tego gatunku są bodaj latający w powietrzu wojownicy). Na Zachodzie gatunek ten odkryto za sprawą – świetnie przyjętego na festiwalu w Cannes – Dotyku Zen (reż. King Hu, 1971). Niewątpliwie na zainteresowanie kinem tajwańskim wpłynęła rosnąca popularność filmów kung-fu z legendarnym Brucem Lee. Wówczas też filmy wuxia zaczęto rozpatrywać w kategorii kina autorskiego.
Prawdziwe trzęsienie ziemi wywołał jednak dopiero Ang Lee, który wiele lat później osiągnął wielki sukces za sprawą Przyczajonego tygrysa, ukrytego smoka będącego hołdem dla twórczości wspomnianego Kinga Hu. Warto wspomnieć, że w Hongkongu, Chinach i Tajwanie film Lee surowo skrytykowano za „mizdrzenie się do zachodnich standardów i wymogów jej publiczności”. Być może azjatyckim odbiorcom nie przypadła do gustu ewidentna moralna dwuznaczność Tygrysa…, a także silnie wyczuwalne napięcie seksualne pomiędzy głównymi bohaterami, a dokładnie – mistrzem i protegowaną.
Trudno powiedzieć, aby filmy wuxia były jawnie polityczne, ale niewątpliwie ich tematyka oscyluje wokół skomplikowanej azjatyckiej historii i uniwersalnych dylematów związanych z władzą. Motywem przewodnim wielu dzieł – łącznie z Zabójczynią – okazuje się również zemsta i przymus obrony honoru. Nieodłącznym elementem filmów wuxia jest również obecność postaci kobiecej, która pozostaje oddana swojemu mistrzowi, ale jednocześnie ma szansę, by zademonstrować odwagę i niezłomność.
We władaniu uczuć
Wraz z Zabójczynią cofamy się aż do IX wieku n.e. i schyłku dynastii Tang. Tytułowa bohaterka zostaje porwana przez mniszkę, której nauki stają się dla niej punktem odniesienia. Ale nie tak łatwo spełnić wolę nowej opiekunki i zamienić się w nieznającą uczuć maszynę do zabijania. Nie Yinniang wciąż nie potrafi zdusić w sobie emocji, nawet jeśli wie, że „droga miecza jest przecież bezwzględna”. Powrót w rodzinne strony staje się pretekstem do podróży w głąb świadomości bohaterki, która wciąż tkwi we władaniu wspomnień i uczuć.
Towarzysząca bohaterce Zabójczyni konsekwencja udziela się także samemu reżyserowi. Film Hsiao-hsiena imponuje bezkompromisowością, z jaką twórca odrzuca pokusę fabularnego efekciarstwa na rzecz atmosfery kontemplacji. Skromny dobór środków formalnych może być postrzegany jako metafora ograniczeń, które zostają niejako odgórnie narzucone bohaterce. Reżyser zdaje się mówić następującą rzecz: musisz poznać swoje granice, aby móc zawalczyć o swoją wolność. Zjawiskowo wypada na ekranie przede wszystkim odtwórczyni tytułowej roli Qi Shu, której uroda harmonizuje z wewnętrznym, niemalże dziewiczym pięknem bohaterki. To wszystko sprawia, że konwencja wuxia w wydaniu Hou Hsiao-hsiena staje się kinem wyważenia i medytacji. Dzięki temu zabiegowi reżyserowi udaje się oswoić odległy dla nas kontekst kulturowy i uczynić Zabójczynię uniwersalną opowieścią o relacji ofiary i oprawcy, a także o trudnych wyborach młodej kobiety. Wartość filmu Hsiao-hsiena nie będzie łatwa do dostrzeżenia dla każdego. Aby w pełni ją docenić, należy dostosować się do medytacyjnego rytmu opowieści i z każdą chwilą coraz bardziej wsiąkać w ten ekranowy, alegoryczny świat.
Fot. materiały prasowe