Od jakiej daty zaczyna się historia warszawskich hoteli? Z pewnością jednym z najstarszych jest Hotel Europejski. Jaka historia towarzyszy jego powstaniu i czy istniały przed nim równie cenione i znane hotele w Warszawie?
Trudno podać datę powstania pierwszego warszawskiego hotelu. Hotele powstawały w dawnych pałacach, jak na przykład Hotel Drezdeński w pałacu „Pod Czterema Wiatrami” przy ulicy Długiej (około 1801 r.). Inne miały szansę zaistnieć w wyniku adaptacji dawnych zajazdów, chociażby Hotel Rzymski przy ulicy Trębackiej (koniec XVIII w.). Jeszcze inne były budowane od nowa z myślą o przeznaczeniu ich do roli obiektów hotelowych, jak np. Hotel Wiedeński przy Marszałkowskiej wzniesiony około 1845 r., niemal równocześnie z uruchomieniem Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.
W przewodniku po Warszawie z 1826 roku znajdujemy listę 9 hoteli:
* Angielski – przy ulicy Wierzbowej – znany m.in. z tego, że przenocował w nim cesarz Napoleon I podczas swojego powrotu z nieudanej inwazji na Rosję w 1812 r.,
* Drezdeński – w zabudowaniach pałacu „Pod Czterema Wiatrami” przy ul. Długiej,
* Europy – w zabudowaniach pałacu Borchów przy Miodowej (od 1800 r.),
* Lipski – przy Bielańskiej,
* Litewski – przy obecnej Moliera,
* Niemiecki – przy ulicy Długiej,
* Polski – przy ulicy Długiej,
* Podlaski – przy ul. Bednarskiej,
* Wileński – przy ulicy Bielańskiej.
Około 1847 r. powstał największy warszawski hotel – Hotel de Saxe – mieszczący się przy Koziej 3/5. Jego druga część znajdowała się po przeciwnej stronie – w kamienicy przy Krakowskim Przedmieściu 33 – obie części były połączone mostkiem.
Niektóre z tych hoteli funkcjonowały jeszcze w okresie międzywojennym, inne zostały wcześniej zamknięte. W różnych częściach miasta powstawały kolejne obiekty stanowiące odpowiedź na zapotrzebowanie gości. Często były to niewielkie hoteliki, gdzie za niską opłatą i – w związku z tym – w niskim standardzie można było przenocować w Warszawie.
Niewątpliwie na tle tych obiektów wyróżniał się Hotel Europejski, którego pierwsza część została oddana do użytku w roku 1857, kolejna – w 1859, a brakujący narożnik na rogu dzisiejszej ul. Ossolińskich i Krakowskiego Przedmieścia dopiero w 1877 r. Ówcześnie był to najbardziej luksusowy hotel w Warszawie. Obecnie znajduje się w trakcie rewitalizacji, dzięki której ma odzyskać swoją świetność i miano jednego z najlepszych hoteli w Warszawie. Mimo przerw w działalności może się pochwalić tytułem najstarszego istniejącego obiektu tego typu w mieście.
Hotel Europejski przed 1939 rokiem
Kolejnym znanym i cenionym hotelem jest Bristol. Jak doszło do jego powstania?
Budowa Hotelu Bristol to efekt zawiązania spółki, do której weszli Ignacy Jan Paderewski, jego plenipotent Stanisław Roszkowski oraz Edmund Zaremba. Spółka nabyła stojący przy Krakowskim Przedmieściu dawny pałac Tarnowskich wraz z gruntami ciągnącymi się aż do skarpy wiślanej. W pierwszej kolejności powstał gmach rotundy, w której zaprezentowano panoramę Jana Styki „Golgota”. Na miejscu pałacu planowano budowę sali koncertowej oraz narożnej kamienicy dochodowej. Ostatecznie Paderewski zaangażował się jednak w budowę gmachu Filharmonii Warszawskiej, a przez Roszkowskiego został przekonany, że bardziej lukratywnym przedsięwzięciem zamiast kamienicy będzie budowa hotelu. Prace zostały ukończone w roku 1901 – wówczas Warszawa wzbogaciła się o kolejny luksusowy hotel, stojący przy Trakcie Królewskim, natomiast sam Paderewski był tak rozczarowany kosztami budowy, że nie wziął udziału w jego uroczystym otwarciu. Dopiero w latach 20. udało mu się sprzedać udziały Polskiemu Bankowi Cukrownictwa, który pomiędzy rotundą a hotelem wzniósł swoją siedzibę (obecnie Dom Spotkań z Historią).
Hotel Bristol
Jaki los spotkał najstarsze warszawskie hotele podczas II wojny światowej, w jakim stopniu zostały one zniszczone?
Większość warszawskich hoteli uległa zniszczeniu w czasie II wojny światowej. W nienaruszonym stanie przetrwał Hotel Bristol oraz Hotel Polonia przy Al. Jerozolimskich. Hotel Europejski został mocno uszkodzony w czasie wojny – po 1945 r. przebudowano go na siedzibę Akademii Wojskowej i dopiero w 1962 r., po ponownej przebudowie, wrócił do swojej hotelowej roli.
Zbieg ulicy Marszałkowskiej i Alei Jerozolimskich przed powstaniem Novotelu i Hotelu Forum
Hotelem, który często przewija się w polskich filmach, jest niewątpliwie hotel Victoria. Pojawia się on m.in. w obrazach: „Wielka majówka”, „Wielki Szu”, „Kingsajz”, Miś” etc. Dlaczego właśnie on tak często gościł na ekranie?
Hotel Victoria stał się symbolem świata zachodniego w socjalistycznej Warszawie. Znamienici goście, szyk i elegancja, wykwintne alkohole – wszystko to powodowało, że hotel Victoria kojarzono z luksusem i dlatego występował w takim charakterze w filmach.
Który z hoteli – pana zdaniem – zachował się jako relikt przeszłości? W którym hotelu można jeszcze poczuć klimat dawnej Warszawy?
Niewątpliwie takimi hotelami są Hotel Bristol i Hotel Polonia. To historyczne budynki o ciekawej architekturze, pełniące w dalszym ciągu swoją pierwotną funkcję. Być może Hotel Europejski dołączy do tej grupy po remoncie – ale o tym przekonamy się dopiero po jego ponownym otwarciu.
Jesteśmy właśnie świadkami renowacji budynku noszącego nazwę „Prudential”. W roku 1954 funkcjonował tam Hotel Warszawa. Czy mógłby pan krótko przybliżyć historię tego hotelu?
Hotel Warszawa został otwarty w odbudowanym przedwojennym gmachu biurowo-mieszkalnym Towarzystwa Ubezpieczeń Prudential. Dolne kondygnacje pełniły funkcje biurowe, natomiast każde piętro w części wieżowca było jednym luksusowym mieszkaniem. Budynek został potężnie zniszczony w czasie Powstania Warszawskiego, jednak sama konstrukcja zaprojektowana przez wybitnego inżyniera Stefana Bryłę przetrwała. Po wojnie został odbudowany i przebudowany na hotel. Co ciekawe, projekt – tym razem uwzględniający wytyczne socrealizmu – sporządził ten sam architekt, który zajął się pierwotnym projektem budynku, Marci Weinfeld. Obiekt został zamknięty w 2002 r.
Wiele z hoteli przechodzi generalne remonty. Ubolewa pan nad tym? Niektóre tracą swój dawny klimat, a pomimo przepisów regulujących ich renowację zachodzą zmiany nieodwracalnie wpływające na charakter danego miejsca.
Biorąc pod uwagę specyfikę rynku hotelowego – remonty i modernizacje są nieuniknione. Obecnie Hotel Sofitel Victoria wygląda wewnątrz całkowicie inaczej niż dawna Victoria. Ale bez tej zmiany pewnie byłby hotelem, który może się pochwalić tylko przeszłością, hotelem z lat 70., w którym nic się nie zmieniło. Natomiast w przypadku tego budynku warto zwrócić uwagę na fakt, że sieć AccorHotels, do której należy Victoria, dba o historię Warszawy i miejsc, gdzie obecnie stoją hotele z tej grupy. Ostatnio została zorganizowana akcja edukacyjna dla blogerów „Historia hotelami pisana”. Oczekiwania gości są coraz większe i trzeba się z tym liczyć. Oczywiście żal mi także kryształowej windy z Hotelu Bristol zezłomowanej w końcu lat 60. XX w. – być może obecnie udałoby się ją odtworzyć zgodnie ze współczesnymi wymaganiami. Zdecydowanie natomiast ubolewam nad nadbudową Hotelu Europejskiego – moim zdaniem nowe kondygnacje ukryte w podwyższonym dachu wpłynęły negatywnie na wygląd całości.
Grand Hotel w latach 60.
Do którego warszawskiego hotelu skierowałby pan dzisiaj przyjezdnego?
Wszystko zależy od tego, czego taka osoba oczekuje i ile jest skłonna wydać na nocleg. Załóżmy, że jest to gość oczekujący hotelu luksusowego. Jeśli zależy mu na tradycji i prestiżowej lokalizacji – Hotel Bristol; jeśli myśli o hotelach nowoczesnych, polecam należące do AccorHotels Victorię i Novotel Centrum. Poza nimi także Westin, Marriott, Hilton. Jeżeli zależy mu na spektakularnym widoku z hotelowego basenu – to oczywiście InterContinental z basenem „w chmurach”.
Ryszard Mączewski – założyciel portalu www.warszawa1939.pl i fundator Fundacji „Warszawa1939.pl”. Autor książki „Warszawa między wojnami – opowieść o życiu stolicy 1918–1939” oraz artykułów przybliżających historię Warszawy w magazynach „Stolica” i „Skarpa Warszawska”. Autor i współautor licznych prezentacji o tematyce varsavianistycznej. Współorganizator Varsavianistycznych Mistrzostw Amatorów „Retroring”, konsultant historyczny przy filmach „Miasto ruin”, „Przelot nad zdobytym miastem”, „Początek” i „Powstanie Warszawskie”. Konsultant oraz współautor wystaw zdjęć dawnej Warszawy w Domu Spotkań z Historią, Parku Miniatur Województwa Mazowieckiego i innych. Członek zespołu tworzącego Park Miniatur Województwa Mazowieckiego.
Fot. wikipedia.org, nac.gov.pl, accorhotels.com